DUYGU ERDOĞAN- Çiftçiler narenciyede yeni sezona hazırlanırken, iklim krizinin etkisiyle sarsılıyor. Bahar aylarındaki sıcak hava ve yağışsız dönem, tam çiçek açma döneminde olan narenciye ürünlerini vurdu. Üretici bölgelerde kayıplar şu anda yarı yarıya görülüyor. Aynı zamanda pek çok tarla/bahçe zararlısının popülasyonunun artmasına neden olan sıcak havalar ile Akdeniz meyve sineği de artış gösterdi. Mersin’den Aydın’a, Adana’dan Antalya’ya yoğun bir mücadele devam etse de zararlının yayıldığı alan genişliyor.
Geçen sezon narenciyedeki bolluk karşılığında sıcak giden iklim koşulları nedeniyle düşük tüketimle zor günler geçiren üreticiler, bu yıl ise verimdeki kayıplarla risk altında. Erkenci türlerin yakında tezgaha inmeye başlayacağı narenciye çeşitlerinde sonbahar ve kış aylarında fiyatların yüksek seyretmesi bekleniyor.
Havada ani değişim!
Narenciye üretiminde hem meyvenin çiçek açtığı dönem, hem de hasat sezonu son birkaç yıldır ani hava değişimleriyle üreticisine zor sezonlar yaşattı. Çiçek döneminde yüksek sıcaklık, hasat döneminde ise ani yağışlar meydana geldi. Finike Ziraat Odası Başkanı Halil Sarıçobanoğlu, bölgede yarı yarıya rekolte kaybı olacağını tahmin ettiklerini anlatırken, “250 bin ton üretimi en fazla 120 bin ton kadar bekliyoruz. Hava sıcaklığı, ağacın çiçek açtığı dönemde çiçeklerin dökülmesine neden oldu. Ayrıca geçen yıl satış düşük olunca dalda kalan meyvelerin geç toplanması, toplanmaması da verime etki etti. Geçen sezon dalında 4 liraya alıcı bulamadık. Bu sezon 10 liranın altındaki bir fiyat çiftçi için hiçbir borcunu ödeyemeyeceği anlamına gelir” dedi.
Limon dalda kalmıştı
Geçen sezon yüksek olan verime karşılık tüketimdeki düşüş, çiftçinin ürünü satmakta zorlanmasına neden olmuştu. Buna göre bazı üreticiler yüksek maliyetler nedeniyle ürünü toplamadan dalda bırakmıştı. Ancak bu sezon ise şimdiden limonda yüksek fiyatlar gündemde. Limon kilo fiyatı 80-100 lira arasında değişiyor. Erkenci çeşit mayer limonun yavaş yavaş piyasaya girmesiyle fiyatların bir miktar dengelenmesi bekleniyor.
Mersin (Akdeniz) Ziraat Odası Başkanı Musa Yılmaz, “Üretici yüksek maliyetler ve düşük kazanç ile karşı karşıya. Şimdi bir de Akdeniz meyve sineği sorunu arttı. Ne kadar mücadele edersek edelim bahçelere yayılıyor. İhracatta da sıfır tolerans olan bu sorun için devlet destekli adımları artırmaya ihtiyaç var” diye konuştu.
Mandalina zararı fazla
Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) da 2024 için yaptığı ilk bitkisel üretim tahmininde mayıs ayında narenciye çeşitlerindeki düşüşe yönelik veri paylaşmıştı. Buna göre; turunçgil meyvelerinden mandalinada yüzde 18.7, portakalda yüzde 13.5, limonda yüzde 16.2 oranında üretim azalışı öngörüldü.
Toplu mücadele yapılıyor
Ağırlıklı olarak turunçgil bitkilerinde görülen ve üreyen Akdeniz meyve sineği, mücadele edilmediğinde diğer meyve ağaçlarına da yayılabiliyor. İhracatta ciddi olumsuzluklara neden olan zararlı konusunda pek çok şehirde yoğun mesai var. Sadece bahçelerde değil yanı sıra toplu mücadele kapsamında nakil araçlarından işleme tesislerine, satış noktalarından çöp ve atık alanlarına kadar mücadele yapılması gerekliliği ifade ediliyor.
Hedef 40 kilo
Türkiye narenciyede kendi tüketimine fazlaca yeterli üretime sahip. Toplam kişi başı tüketim 28-31 kilo arasında değişiyor. Kişi başı tüketimin toplamda 40 kiloya çıkarılması hedefleniyor. Yüksek üretim, aynı zamanda ihracatta da narenciyenin payını büyük tutuyor. Son yıllarda kar yağışlı ve soğuk havanın yerini daha ılık bir kış mevsimi almasıyla narenciye talebi iç piyasada hızlı düşüyor.
Kritik seviyede
Narenciye çeşitlerinde toplam üretim 2023 sezonunda yaklaşık 7 milyon 800 bin ton olarak gerçekleşti. 2024 sezonunda ise bu üretimin 6 milyon 500 bin tona kadar düşeceği tahmin ediliyor. Üreticilerin öngörüsü ise toplamda 5 milyon ton gibi çok daha düşük bir rekolteyi işaret ediyor.